Gadki z Chatki nr 14
pażdziernik 1997

Tradycja

The Love Spoons
czyli Walijskie Łyżki Miłości

Andrzej "KaĽmierz" Wandrasz

Będąc jakiś czas temu w Walii na stypendium EUROFLAM, poza studiowaniem typowo naukowych problemów, postanowiłem rozejrzeć się po okolicy. W pierwszy wolny weekend uzbrojony w aparat fotograficzny ruszyłem do miasta na łowy. Należy podkreślić, że owym miastem było Cardiff, stolica Walii, które przez sześć miesięcy było moim drugim domem.

Wracając jednak do mojej pierwszej wycieczki, zacząłem myszkować po sklepach z wytworami artystów ludowych. Wśród przeróżnych statuetek i pamiątek nawiązujących do walijskich tradycji górniczych, smoków i widokówek z urokliwych zakątków natknąłem się na osobliwe miejsce.

Była to lada, na której leżały porozkładane drewniane wisiorki, breloki do kluczy i to o czym chcę opowiedzieć czyli Łyżki Miłości. Łyżki Miłości oprócz smoka i żonkila są także symbolem Walii.

Z zaciekawieniem oglądałem wyłożone na ladzie, gotowe do sprzedaży łyżki, ale kątem oka dostrzegłem mężczyznę, który te łyżki rzeźbił. Widząc mnie, przerwał na chwilę swoją pracę i zapytał czy coś chcę kupić. Nie wiedząc jeszcze co trzymam w ręku zapytałem co to jest, do czego służy. Widząc, że jestem cudzoziemcem rozmawiał ze mną bardzo przyjaźnie, starając się wytłumaczyć znaczenie i sens tworzenia takich łyżek. Wyjaśnił mi dlaczego nazywają się Łyżkami Miłości i jaką spełniały rolę kiedyś, a jaką dzisiaj.

Otóż, Łyżki Miłości powstały w XVII wieku i nie zanotowano wcześniejszych dat. Najstarszy egzemplarz jest datowany na rok 1667 i znajduje się w kolekcji St. Fagans Folk Museum w Cardiff.

Łyżki bywają rzeźbione z różnych gatunków drewna, w przeróżnych wielkościach i co dodaje im uroku to bogactwo różnych motywów. Jak dowiedziałem się podczas rozmowy, Łyżki Miłości rozwinęły się z rzeźbienia naczyń domowego użytku. Ponieważ łyżki były najczęściej używane, stały się głównym źródłem natchnienia dla ludowego twórcy, który z kawałka drewna wyczarowywał czasami bardzo piękne motywy. Oczywiście zależało to też od rozmiarów takiej łyżki, bowiem były one zróżnicowane wymiarowo - od kształtu zbliżonego do znanej nam "łyżeczki do herbaty" po dzieła prawie metrowej długości. Można powiedzieć, że z rzeczy codziennego użytku, Łyżki Miłości nabyły znaczenia symbolicznego.

Dlatego dzisiaj łyżki mają dekoracyjny uchwyt i wyżłobienie do powieszenia na ścianie. Po prostu stały się artykułem do kolekcjonowania i podziwiania. Sam jestem posiadaczem kilku sztuk.

Usłyszałem też od mojego rozmówcy jakie znaczenie Walijczycy przykładają do tego swoistego symbolu. Otóż wierzą oni, że drewniane łyżki były robione przez młodych mężczyzn jako specyficzna rozrywka podczas długich zimowych miesięcy, z myślą o wybrance swego serca. Rzeźbili oni wtedy na łyżkach motyw, który podkreślał relację między nimi. Żeglarze często rzeźbili łyżki w czasie wolnym podczas rejsów i umieszczali motywy związane z pływaniem, jak kotwice, liny, całe wizerunki statków. Często też wprowadzali motywy z krajów gdzie bywali, takie jak winorośl lub motyw nawiązujący do wizerunku tarcz plemion afrykańskich. Eksperymentowali także z różnymi gatunkami drewna.

Motywy, którymi były pokryte Łyżki Miłości posiadały różne znaczenia i czasem ten sam motyw miał ich kilka. Poniżej zamieszczam opis kilku motywów i ich znaczenia (wybrane):

Serce - Moje serce jest Twoje
Kule - Ilość dzieci
Łańcuch - Razem na zawsze
Podkowa - Powodzenia
Dzwon - Ślub
Dłonie - Przyjaźń
Okulary - Chcę wiedzieć więcej o Tobie
Statek - Spokojna podróż przez życie
Kotwica - Chcę się ustatkować
Żonkil - Miłość, Przywiązanie albo symbol Walii
Krzyż Celtycki - Wiara, małżeństwo
Smok - Symbol opieki, także symbol Walii

Jest to przykład trzech Łyżek Miłości z różnymi motywami. I tak środkowa posiada aż dwa motywy zdobnicze, czyli serce na szczycie i kulę w środkowej części. Dwie pozostałe także noszą po dwa motywy. Łyżka z prawej strony posiada motyw nie opisany powyżej, czyli kłódkę. W symbolice walijskiej kłódka znaczy - Mój dom jest Twój.

Przedstawione na zdjęciu Łyżki to tylko fragment bogatego wyboru jaki można kupić w sklepach z pamiątkami. Można także zamówić taką Łyżkę z indywidualnym motywem, nawet z osobistą dedykacją dla wybranki serca.

Dzisiaj Łyżki Miłości są bardzo popularne ze względu na niespotykaną formę. Są wręczane jako forma pierścionka zaręczynowego, dowód przyjaźni, uczczenia jakiejś rocznicy, symboliczny prezent ślubny, w końcu jako zwykła pamiątka z Walii.

Stojąc tak i słuchając opowieści o Łyżkach Miłości zdecydowałem się odwiedzić wymienione wcześniej St. Fagans Folk Museum i zobaczyć największą kolekcję tych eksponatów, ale to już całkiem inna historia. Słuchał, rozmawiał, fotografował, wędrował ...