Gadki z Chatki nr 68
kwiecień 2007
Z teorii
Radiowe Centrum Kultury Ludowej
Maria Baliszewska
Główną rolą powołanego w 1994 roku Radiowego Centrum Kultury Ludowej jest informowanie na antenie Polskiego Radia o wydarzeniach z dziedziny szeroko pojętej kultury ludowej polskiej i świata, uświadamianie słuchaczom wagi tej części kultury narodowej, oswajanie z jej nowym obliczem, powodowanie zmiany w stereotypowym myśleniu o niej, pokazywanie wartości i siły integrującej naród, a tkwiącej w kulturze ludowej. Opieka nad kulturą ludową, jej promocja i dokumentacja to część misji radia publicznego - Polskiego Radia; a w miarę możliwości finansowych - również sprawowanie mecenatu na kulturą ludową i jej twórcami.
Radiowe Centrum Kultury Ludowej zatrudnia pięcioro muzykologów, antropologa, dwoje socjologów. RCKL jest wyjątkową jednostką producencką, finansowaną przez Polskie Radio w ramach misji radia publicznego z pieniędzy abonentów. Jest kontynuatorem istniejącej wcześniej Redakcji Muzyki Ludowej.
Popularyzacja kultury ludowej
Polski i świata
na antenie Polskiego Radia
 To nasz cel nadrzędny. RCKL jest jedynym w Polsce producentem audycji o kulturze i muzyce tradycyjnej, folkowej Polski i świata (80 audycji i bloków programowych w miesiącu w Programach 1, 2, 3 i BIS), z dziedziny kultury ludowej polskiej, Europy i świata (reportaże, magazyny, audycje muzyczne, relacje z imprez, bloki programowe). To ważna część pracy RCKL-u, a jednocześnie pochłaniająca wiele czasu i wysiłku, gdyż wymagająca wyjazdów terenowych i zagranicznych, własnych studiów oraz przygotowania materiałów do każdej pozycji.
Większość wśród przygotowywanych to audycje o muzyce, część dotyczy kultury materialnej, a część ma charakter publicystyczny. Dwie audycje dziennie ukazują się w Programie 2, w porze porannej i popołudniowej, a w niektóre dni także inne dodatkowe audycje, jak "Z sal koncertowych Europy" czy "Nokturn", w których można posłuchać koncertów muzyki z całego świata oraz polskich wykonawców. W paśmie o godz. 15.05 pojawiają się audycje promujące polskie skanseny, muzea kultury ludowej, twórców ludowych wszystkich specjalności, muzykę ludową w jej autentycznej postaci. W Programie 1 audycja "Kiermasz pod kogutkiem" trwa obecnie aż trzy godziny i ukazuje się co niedzielę w porze nocno-porannej w godz. 3.00-6.00 rano. Proponujemy w nim podróże po Polsce, muzykę ludową Polski i świata, sylwetki artystów ludowych, problemy kultury ludowej, koncerty kapel (zawsze przed piątą) i inne ciekawe zjawiska. Są również laureaci festiwali i konkursów z muzyką i twórczością ludową w tytule. Ponadto w Programie 1 - "Nocne spotkania" prowadzone przez Włodzimierza Kleszcza i co sobotę rano - "Rok Polski" Małgorzaty Jędruch.
Koncerty, festiwale, konkursy
 RCKL jest organizatorem szeregu koncertów, przede wszystkim Festiwalu Folkowego Polskiego Radia "Nowa Tradycja", a w nim konkursu na najlepszą płytę folkową Folkowy Fonogram Roku oraz konkursu dla młodych wykonawców, którego laureaci odnoszą teraz sukcesy w Polsce i na estradach świata. W regulaminie tego drugiego konkursu zawarta jest konieczność sięgania przez zgłaszające się zespoły po muzykę ludową polską oraz mniejszości narodowych i etnicznych zamieszkujących Polskę, gdyż naszym obowiązkiem jest staranie, by muzyka ta była w większym stopniu znana i szanowana. Festiwal folkowy "Nowa Tradycja" odbędzie się w tym roku po raz dziesiąty (10-13 maja); będzie to jubileusz festiwalu, który jest może najważniejszą tego typu imprezą w Polsce.
Celem festiwalu i obu odbywających się podczas niego konkursów jest promowanie muzyki opartej na ludowych źródłach, wykonywanej przez młodych artystów, zwłaszcza ze środowiska miejskiego. Ideą festiwalu jest przypomnienie o wadze kultury ludowej jako części kultury narodowej, a także zainteresowanie młodzieży miejskiej tą właśnie częścią kultury narodowej. W konkursie Folkowy Fonogram Roku na płyty nadesłane przez zespoły i wydawnictwa głosują dziennikarze muzyczni. Zwycięzcy biorą udział w koncercie finałowym w Studiu Koncertowym Polskiego Radia; nagrody mają wymiar finansowy i promocyjny. W konkursie "Nowa Tradycja" podczas dziewięciu lat istnienia wzięło udział ponad dwieście zespołów, z których jury pod przewodnictwem takich sław jak: Edward Pałłasz, Czesław Niemen czy Zbigniew Namysłowski wyłoniło 30 laureatów. Spośród nich kilka grup muzycznych osiągnęło wymierny sukces w kraju i za granicą, są to takie zespoły jak: Kapela ze Wsi Warszawa (czyli The Warsaw Village Band - laureat prestiżowej nagrody Radia BBC 3 Awards for World Music 2004), czy grupy The Cracow Klezmer Band, Kroke, Joanna Słowińska z zespołem i wiele innych. Raz udało nam się zaprosić także laureatów Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym do koncertu wstępnego festiwalu - "Muzyka Źródeł". Niestety, ograniczenia finansowe nie pozwoliły na kontynuowanie tego pomysłu.
Dokumentacja polskiej kultury ludowej
Radiowe Centrum Kultury Ludowej jest twórcą stale prowadzonej dokumentacji polskiej kultury ludowej. Przez 12 lat istnienia powstało około 30 tysięcy minut nagrań muzyki ludowej polskiej, mniejszości narodowych i etnicznych zamieszkujących  Polskę oraz muzyki ludowej Polaków poza granicami kraju (wyprawy etnograficzne na Litwę, Białoruś - Grodzieńszczyznę, Zaolzie, do Polaków na Ukrainie i w Rumunii, w Kazachstanie, Brazylii i Argentynie). Efektem wypraw są unikatowe w skali kraju nagrania słowa i muzyki związanej z kulturą ludową oraz płyty. Przez kilka lat nasze prace terenowe, wyjazdy na wieś współfinansowało Ministerstwo Kultury, potem była kilkuletnia przerwa, a teraz być może do tej współpracy powrócimy, co oczywiście pomoże nam zgromadzić więcej nagrań. A najcenniejsze są te niespieszne, w domu u artystów. Prace dokumentujące kulturę ludową w rzeczywistości prowadzimy od ponad trzydziestu lat.
Współpraca Polskiego Radia
z Festiwalem Kapel i Śpiewaków Ludowych
w Kazimierzu Dolnym
W Kazimierzu dokumentujemy muzykę ludową od 38 lat. Dokumentację rozpoczęli redaktor Barbara Krasińska i redaktor Marian Domański. Redaktor Anna Szotkowska i ja kontynuujemy zbieranie materiałów od 33 lat. Ale mamy też młodszych kolegów, którzy  od kilku lat sami prowadzą nagrania. Ta wieloletnia, idealnie układająca się współpraca Festiwalu w Kazimierzu - Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Lublinie i Polskiego Radia dała w efekcie tysiące nagrań znajdujących się w Archiwum Polskiego Radia, unikatowe rejestracje quasi-studyjne setek kapel i tysięcy instrumentalistów, takich jak Stanisław Klejnas - niezapomniana postać kazimierskiego festiwalu, Anna Malec - śpiewaczka z Jędrzejówki, kapela braci Bździuchów, Józefa Sulowskiego, Wojciecha Sowy z Piątkowej i wielu, wielu innych. Rejestrujemy zespoły śpiewacze z ich najciekawszym repertuarem, czasem bezcennym, jak pieśni pogrzebowe z Grodziska Dolnego, weselne z Biłgorajskiego, czy ballady, pieśni sobótkowe, kolędy życzące. Wiele wspaniałych utworów, wielu artystów, opowieści. Po powrocie do Warszawy nagrania te są opisywane i katalogowane; zostają jako trwały ślad polskiej kultury ludowej, w Kazimierzu wszechobecnej.
Dla Radia zawsze była to bardzo dobra okazja - mieć tylu świetnych i wybranych artystów ludowych w jednym miejscu i móc zostawić potomnym ich muzykę, wiedzę o zwyczajach w postaci dźwiękowej. Bo nagrywamy nie tylko muzykę, ale opisy obrzędów, także brzmienie, historię instrumentów muzycznych, rozmowy z artystami. Nagrania dokonywane przez lata - nieraz w takich warunkach jak szkoła czy budynek straży pożarnej - są podstawą serii płytowej "Muzyka Źródeł", wydawanej od 1996 roku przez Polskie Radio RCKL.
"Muzyka Źródeł"
 RCKL jest wydawcą unikatowej serii płytowej z kolekcji muzyki ludowej Polskiego Radia - "Muzyka Źródeł", powstającej przy pomocy finansowej Ministerstwa Kultury. Obecnie liczy 25 płyt. Seria ma układ w pierwszej części regionalny (według kolejności ukazywania się): "Mazowsze" cz. I, "Podhale", "Lubelskie", "Kurpie. Puszcza Zielona", "Wielkopolska", "Sieradzkie", "Suwalskie i Podlasie", "Małopolska Północna", "Kaszuby", "Kujawy", "Kresy" cz. I, "Sieradzkie", "Beskidy", "Krakowskie i Tarnowskie", "Rzeszowskie i Pogórze", "Śląsk", "Mazowsze" cz. II; są też płyty tematyczne: "Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce" cz. I i II, "Polacy na Ukrainie, w Rumunii i Kazachstanie", "Polacy w Brazylii i Argentynie", "Ballady", "Romowie", "Od narodzin do śmierci", "Kolędy i pastorałki", "Polskie pieśni religijne".
Na płytach tych znajduje się wybór nagrań ludowych śpiewaków i instrumentalistów oraz kapel. Znaczna część nagrań powstawała co roku w Kazimierzu Dolnym podczas tamtejszego festiwalu. Są także nagrania dokonane w terenie, w domach, w warunkach studyjnych i w studiach radiowych. Seria ta jest ważnym źródłem poznania polskiej muzyki ludowej, powinna znaleźć się w każdej szkole. Jest dla nas satysfakcją, że korzysta z niej wielu muzyków folkowych, a także zespoły ludowe, szukając repertuaru.
Promocja polskiej muzyki za granicą
RCKL jest promotorem polskiej muzyki tradycyjnej i folkowej za granicą dzięki współpracy w ramach Europejskiej Unii Radiowej. Wypromowało kilkadziesiąt polskich zespołów folkowych poprzez Festiwale Folkowe Europejskiej Unii Radiowej, projekty specjalne EBU. Byliśmy organizatorem takich festiwali dwukrotnie - w 1995 roku w Zakopanem i w 2005 roku w Gdańsku. Wysyłamy nagrania polskich zespołów i same zespoły za granicę, uczestniczymy w antenowych projektach koncertowych dając szansę młodym zespołom folkowym. W tym roku, podczas X Festiwalu Muzyki Folkowej Polskiego  Radia "Nowa Tradycja" (10-13 maja) będziemy organizować Warsztaty Muzyki Świata Europejskiej Unii Radiowej, a to oznacza szeroką prezentację polskiej tradycji zagranicznym dziennikarzom radiowym. Europejska Unia Radiowa jest ważną płaszczyzną promocji polskiej kultury, bowiem w tej wymianie programów, koncertów, płyt uczestniczy kilkadziesiąt radiofonii przede wszystkim Europy, ale także Kanada i Australia. Tam wysyłamy także nagrania z Kazimierza.
Mecenat i patronaty medialne
Staramy się być mecenasem kultury ludowej i muzyki folkowej, fundując w miarę możliwości finansowych nagrody dla polskich artystów ludowych, których twórczość była prezentowana na antenie Polskiego Radia. Od około dwudziestu lat fundujemy nagrody na Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu. Inicjatorem tych nagród był redaktor Marian Domański, nieżyjący już radiowiec i juror festiwalu, współautor koncertu "Bosa Nóżka" dla dzieci. Przyznajemy także nagrody na innych festiwalach, niestety w coraz mniejszym zakresie. Mamy za sobą inaugurację nowej dorocznej radiowej nagrody dla twórczości ludowej - "Księga Tradycji" dla artystów od wielu lat współpracujących z Polskim Radiem.
Sprawujemy patronaty medialne nad imprezami organizowanymi przez szereg instytucji kultury w całej Polsce. Ich lista jest długa, otwiera ją Muzeum Etnograficzne w Warszawie, a są na niej wszystkie większe festiwale i skanseny oraz wydawnictwa.
Radiowe Centrum Kultury Ludowej stara się robić wiele dla szeroko pojętej kultury  ludowej, mam nadzieję, że będziemy robić to nadal. W miarę posiadanych środków.
Kultura ludowa na antenie Polskiego Radia
Program 1
Kiermasz pod kogutkiem - niedziela, godz. 3.00-6.00; blok programowy zawierający reportaże z imprez i ciekawych miejsc (muzea, skanseny) oraz sylwetki twórców ludowych, muzykę tradycyjną, etniczną i folkową z Polski i świata (w tym koncerty kapel ludowych), zapowiedzi imprez związanych z kulturą ludową.
Rok polski - sobota, godz. 10.37; krótka cotygodniowa audycja o aktualnych zwyczajach dorocznych lub ciekawych miejscach czy imprezach.
Nocne spotkania - środa, godz. 0.00-3.00 (dwa razy w miesiącu); muzyka i rozmowy ze słuchaczami i gośćmi w studiu na tematy związane z kulturą ludową dawną i współczesną.
Program 2
Czas na folk - godz. 5.35-5.55; codzienna audycja muzyczna z muzyką etniczną Polski i świata; prezentacja nowości płytowych i własnych nagrań.
 Nokturn/Letnia noc - środa, godz. 0.00-1.00; koncerty, festiwale i programy przygotowane w ramach współpracy z Europejską Unią Radiową. Muzyka tradycyjna i folkowa Polski i świata w formie koncertów, muzyka etniczna Polski i świata w ujęciu tematycznym.
Poranek Dwójki - sobota, 6.00-9.00; program muzyczno-publicystyczny, a w nim: wiadomości, kalendarium, zaproszenia na imprezy kulturalne ze szczególnym uwzględnieniem imprez kultury ludowej, przegląd prasy, gość Poranka mówiący o aktualnym temacie związanym z kulturą ludową, minikoncert etniczny.
Żywy świat - poniedziałek, godz. 15.05-15.25; antropologiczna audycja publicystyczna w formie rozmowy lub reportażu, prezentująca ludzi i zjawiska polskiej kultury ludowej we współczesnym świecie
Etniczna podróż - wtorek, czwartek, godz. 15.05-15.25; audycja muzyczno-publicystyczna, prezentująca kultury muzyczne świata oraz ciekawe miejsca, konteksty pozamuzyczne itp.
Muzyka Źródeł - środa, godz. 15.05-15.25; forma reportażowa, polska kultura ludowa, prezentacja zjawisk, regionów, artystów ludowych związanych z muzyką.
Magazyn Źródło - piątek, godz. 15.05-15.25; magazyn muzyczno-publicystyczny prezentujący ciekawe zjawiska z zakresu muzyki i antropologii kultury Polski, Europy i świata. Zapowiedzi wydarzeń, relacje z imprez, prezentacja indywidualności sztuki ludowej, nowości płytowe.
Z sal koncertowych Europy - piątek godz. 13.05-14.20; koncerty etniczne i folkowe pozyskane dzięki współpracy z Europejską Unią Radiową.
Ponadto: Okolicznościowe audycje świąteczne na Boże Narodzenie (każdego roku około 10 pozycji), na Wielkanoc (około 8 pozycji), święta narodowe i religijne - 3 Maja, Boże Ciało, Matki Boskiej Zielnej, Święto Zmarłych (około 8-9 pozycji). Transmisje Festiwalu Folkowego Polskiego Radia "Nowa Tradycja" (Studio Koncertowe im. W. Lutosławskiego) oraz studia festiwalowe.
Program 3
Trójkowy Osobowy - w poniedziałek (raz w miesiącu), godz. 2-4; audycja autorska, a w niej polska muzyka folkowa.
Strona internetowa
Radiowego Centrum Kultury Ludowej:
http://www.polskieradio.pl/rckl
|
)
)
)
)
)
)
)
)